Santa Maria Assunta
De kathedraal, toegewijd aan Santa Maria Assunta, zou, volgens een zorgvuldig bewaarde inscriptie, in 639 gesticht zijn ten tijde van Heracleus, keizer van Byzantium, in opdracht van Isaac, Hexarch - exarch, stadhouder - van Ravenna.
De inscriptie, het oudste geschreven document wat betreft de geschiedenis van Venetië, bevindt zich in de muur links van het altaar: Imperator Eraclio Augusto e per ordine di Isaacio esarca et patrizio, 639.
Waarschijnlijk was het gebouw oorspronkelijk een eenvoudig kerkje waar erediensten konden worden gehouden. Nadat de bisschop van Altino zijn zetel naar Torcello verplaatste en de heilige resten en relikwieën meebracht, werd het gebouw verfraaid en uitgebreid, een bisschopskerk waardig.
De Romeinse sarcofaag onder het altaar zou de relikwieën van de H. Heliodorus, Sant`Eliodoro, de eerste bisschop van Altino, bevatten.
De ruime en lichte, uit drie delen bestaande hoofdbeuk van de kathedraal van Torcello is geïnspireerd op bouwwerken uit Ravenna. De huidige basiliek dateert uit 1008 - toen Orso Orseole, de zoon van doge Pietro Orseolo II, tot bisschop van Torcello benoemd werd - maar bevat elementen uit eerdere perioden.
De kansel bijvoorbeeld, is gemaakt van fragmenten van de zevende-eeuwse kerk. De sierlijke Corinthische kapitelen op de marmeren zuilen in het schip van de kerk dateren uit de elfde eeuw, met uitzondering van de tweede en derde zuil rechts, die uit de zesde eeuw stammen.
opus sectile vloermozaïek
Het rijkversierde marmeren vloermozaïek (opus sectile, dunne tegeltjes van gekleurd marmer in geometrische vormen) dateert uit de elfde eeuw.
De vloer vertoont veel overeenkomsten met die in de San Marco basiliek en in de San Donato op Murano, maar is toch uniek omdat er geen figuratieve afbeeldingen in voorkomen.
In de hoofdbeuk, aan de voet van de koortreden, ligt de vijftiende-eeuwse grafsteen van Bisschop Paolo d`Altino, de eerste bisschop van Torcello.
ICONOSTASIS
Het koorhek met het kruis, de iconostasis, bevat afbeeldingen van de Madonna met Kind en de twaalf apostelen.
Het werd begin vijftiende eeuw geschilderd door een onbekende Venetiaanse meester.
De plutei, de marmeren panelen, gegraveerd met pauwen, leeuwen, vogels en bloemen zijn sublieme voorbeelden van byzantijnse beeldhouwkunst uit het begin van de elfde eeuw.
Twee pauwen drinken uit de levensbron versierd met wijnranken, drie symbolen van onsterfelijkheid en opstanding.