Mantelmadonna en andere bas-reliëfs
Boven de zijingang van de Scuola dei Mercanti, de vroegere Scuola di San Cristoforo, zien we een reliëf met de Madonna della Misericordia, afkomstig uit de kerk van de Frari. Het werd hier aangebracht in 1572 toen de scuola van de kooplieden hun zetel van de Frari verplaatsten naar dit gebouw op het Campo Madonna dell'Orto.
De zogenaamde Mantelmadonna behoort tot de populairste motieven uit de late middeleeuwen en was in Venetië zeer geliefd
De Mantelmadonna stelt steeds een monumentale Maria voor die een mensengroep onder haar mantel beschermt. Soms is de groep het symbool van de hele Kerk met paus en keizer, soms zijn het burgers van een bepaalde stad, leden van een religieuze gemeenschap, van een gilde of een broederschap.
De Mantelmadonna is de symbolische weergave van het Sub tuum praesidium: Onder uw bescherming vluchten wij tezamen o heilige Moeder Gods. Verstoot onze gebeden niet in onze nood, maar verlos ons steeds van alle gevaren.
Het opvallende van deze voorstelling is dat het Jezuskind wordt afgebeeld in een mandorla voor de borst van Maria. Er is geen enkel menselijk verband tussen de twee figuren, het Kind wordt als symbool getoond door een onbewogen Moedermaagd. Deze Madonna is een variant van de Byzantijnse Platytera, zo genoemd naar de beginregel van een Mariahymne die door de voorstelling geïnspireerd werd: Zij is wijder dan de zee, haar schoot omvat de hemelkoning, de God door niets omsloten.
De heiligen aan weerszijden van de Madonna zijn rechts, Franciscus, patroonheilige van de Frari, en links Marcus, patroonheilige van Venetië.
Mantelmadonna op de gevel van de Scuola dei Calegheri op Campo San Tomà
In de vijftiende eeuw waren er zes scuole grandi - een in iedere sestiere - de scuole van Santa Maria della Carità, Misericordia, San Giovanni Evangelista, San Marco, San Rocco en San Teodoro. Daarnaast waren er ook ongeveer vierhonderd kleinere, minder invloedrijke broederschappen, de scuole piccoli.
Deze waren onderverdeeld in vier typen. Er waren talrijke broederschappen van ambachtslieden en handelaren - schoenmakers, barbiers, wijnhandelaren, fruitverkopers, etc. - en minder talrijke van etnische minderheden - Slaven, Grieken, Albanezen, etc. Bij een derde categorie stond de devotionele functie, bijvoorbeeld de verering van een bepaalde heilige of de uitvoering van een bepaalde cultus, voorop. Er waren ook broederschappen waarvan de leden zich bezighielden met een bepaalde vorm van liefdadigheid, bijvoorbeeld het bezoeken van gevangenen of het verzorgen van pestlijders.
Niet alle van deze kleine broederschappen bezaten een eigen scuola, verenigingsgebouw; sommige hadden alleen een altaar in een van de zijkapellen van een kerk. De best bewaarde gotische scuola piccola is de vijftiende-eeuwse Scuola dei Calegheri (schoenmakers) tegenover de kerk van San Tomà op het gelijknamige plein.
Deze Mantelmadonna - gedateerd 1446 - is afkomstig van de kerk van Santa Maria dei Servi.
Dit bas-reliëf in Istrische steen met een van de mooiste afbeeldingen van de Mantelmadonna bevindt zich op de zijgevel van de kerk van San Tomà.
afkomstig van het klooster Santa Maria della Carità
De zittende Maria wordt door twee engeltjes gekroond. Onder haar mantel schuilen twaalf geknielde broeders van de Scuola della Carità. Het reliëf is afkomstig van een van de portalen van het klooster van Santa Maria della Carità in Dorsoduro. Het dateert volgens Lorenzetti uit het begin van de vijftiende eeuw.
Als je er op gaat letten zie je ze op de meest onverwachte plekken
Enigszins geïsoleerd op het Campo Santa Margherita staat het gebouw van de vroegere Scuola dei Varoteri, leerlooiers en bonthandelaren, die zich hier vestigden in 1725.
Het bas-reliëf (1501) met de statige (stijve?) Mantelmadonna is afkomstig van de vroegere Scuola die zich bevond naast de kerk van Santa Maria dei Crociferi in Canareggio.
De kerk en de scuola werden gesloopt om plaats te maken voor de barokke kerk van Santa Maria Assunta, beter bekend als I Gesuiti.
De nieuwe Scuola dei Varoteri op Campo Santa Margherita werd bekostigd door de jezuïeten.
Deze Mantelmadonna (late vijftiende eeuw) met onder haar mantel broeders van de prestigieuze Scuola Grande della Carità bevindt zich boven de raampartij van de piano nobile van het Palazzetto Barbarigo, langs de Rio de la Madalena.
Deze bijna onherkenbare Mantelmadonna bevindt zich op de gevel van de vroegere Scuola della Concezione di Maria in de 'straat' van I Gesuiti, tegenover het Oratorio dei Crociferi.
Hier bevonden zich vanouds verschillende scuole van onder meer kleermakers, passementwerkers, wevers van zijden stoffen en spiegelmakers.
De plaquette vermeldt dat de Scuola della Concezione di Maria gesticht werd in 1208.
Bartolomeo Vivarini in Santa Maria Formosa: een van de mooiste geschilderde Mantelmadonna's in Venetië
Een van de mooiste geschilderde Mantelmadonna's in Venetië wordt afgebeeld op het middenpaneel van het drieluik - gesigneerd en gedateerd: Bartolomeo Vivarini 1473 - in de kerk van Santa Maria Formosa.
Uit documenten is bekend dat de nodige fondsen voor dit altaarstuk door de parochianen bij elkaar zijn gebracht. De rondom Maria samengedromde figuurtjes zijn kennelijk portretten van de pastoor, Vettor Rosati, in zijn beste koormantel, de kapelaan, de koster en een groot aantal parochianen.
Aan weerszijden van de Madonna zien we scènes uit het leven van Maria. Links de Ontmoeting van Joachim en Anna bij de Gouden Poort, de uitbeelding van de zogenaamde Onbevlekte Ontvangenis, en rechts de Geboorte van de heilige Maagd.
Foto's: Coby Lubberink (oktober 2010), Juke Touw - ter Kuile (oktober 2009), Hans van Nie (november 2008) en Filip Vanderstappen (mei 2004)
Lees verder over andere reliëfs